Η αποθέωση της Γκρέτα και o θρίαμβος της συμμόρφωσης

Η κριτική ως έγκλημα σκέψης

Ένα ποστ μου στο fb με κριτική για την Γκρέτα Τούνμπεργκ:

Δευτέρα 9 Ιουνίου 2024

Και ξαφνικά η Γκρέτα Τούνμπεργκ μετατοπίζει το ενδιαφέρον από την τραγωδία της Παλαιστίνης στην προσωπική της «απελευθερώση» δίνοντας το δικαίωμα στο ισραηλινό υπουργείο Εξωτερικών να δηλώσει ότι «Υπάρχουν τρόποι για την παροχή βοήθειας στη Λωρίδα της Γάζας - αυτοί δεν περιλαμβάνουν selfies στο Instagram».

Ενώ οι χρήσιμοι ηλίθιοι ευφραίνονται για τον ηρωισμό της Γκρέτας (που βλέποντας τον κλιματικό ακτιβισμό της να μην συγκινεί πια τα πλήθη στρέφεται στον αγώνα υπέρ της Παλαιστίνης) το μόνο που κατορθώνουν είναι να σταματάνε τα βίντεο και τις ειδήσεις που δείχνουν Εβραίους και Παλαιστίνιους μαζί στα σύνορα της Παλαιστίνης να αγωνίζονται να σταματήσουν τη γενοκτονία. Ντρέπομαι και θυμώνω για την αποθέωση μιας αδίστακτης και κυνικής influencer.

— και πιο συγκεκριμένα ένα ποστ για την πρόσφατη εμφάνισή της σε «ανθρωπιστική αποστολή» στη Γάζα — στάθηκε αρκετή για να προκαλέσει μια ψηφιακή καταιγίδα. Αν δεν το ζούσα, θα μπορούσα να το είχα διαβάσει σε μια κοινωνιολογική μελέτη.

Μετά από τις επιθέσεις για το ποστ έγραψα κι ένα Υστερόγραφο:

Πάνω από 150 μπλοκ, unfriend, προσωπικές επιθέσεις, τάχα εξυπνάδες και προσβολές για μια κριτική στην Γκρέτα. Να σημειωθεί ότι αυτό το πόστ για την Γκρέτα ανέβηκε μετά από μια σειρά ποστ και βίντεο συμπαράστασης και επιθετικής κριτικής εναντίον του Νετανιάχου και της εισβολής στην Παλαιστινη με τα δεκάδες χιλιάδες θύματα.

Το ποστ εξελίχθηκε σε κοινωνικό πείραμα με αποτέλεσμα κάτι που ήδη ήξερα: η διαφορετική σκέψη είναι αδίκημα. Ότι σε χρόνο dt μαζεύεται ένας ιντερνετικός όχλος έτοιμος να λυντσάρει την αντίθετη από την ηθικίστικη άποψη που έχει υιοθετήσει. Ότι η σκέψη πέρνάει κρίση.

Είναι εντυπωσιακό πάντως πόσο εύκολα και άγρια οι αυτόκλητοι "ευαίσθητοι" γίνονται μαινόμενοι ιεροεξεταστές όταν κάποιος αγγίξει τα σύμβολά τους.

Οφείλω να ομολογήσω ότι δεν αντέχω το πακέτο: χειροκρότημα, δάκρυ, αυτοπεποίθηση, hashtags και tik tok ηθική παντομίμα.

Ευχαριστώ για τη συμμετοχή στο ακούσιο πείραμα.

Ήταν αποκαλυπτικό.

Φυσικά οι πιθανότητες να γίνει κάτι παρόμοιο κι εδώ στο substack είναι μεγάλες. Αν γράφω όμως αυτό το κείμενο δεν είναι για να κλαφτώ, για να δηλώσω «θύμα» ή για να κερδίσω μια πρόσκαιρη συμπάθεια. Το ενδιαφέρον δεν είναι η επιθετικότητα. Είναι η σιωπηλή συμφωνία που ήρθε από το παρασκήνιο: τα μηνύματα συμπαράστασης, οι ψίθυροι υποστήριξης, τα «δίκιο έχεις, αλλά πού να μπλέκεις...». Και πάλι όχι. Δεν γράφω για να ευχαριστήσω- φυσικά και τους ευχαριστώ από την καρδιά μου- για την συμπαράσταση ή για να δείξω ότι μπορεί να συμφωνούν κι άλλοι με τις απόψεις μου. Συνειδητοποιώ κάτι που υποψιαζόμουνα:

Το θέμα δεν είναι πια ότι απαγορεύεται να μιλάς-το τρομερό είναι ότι δεν τολμάς να συμφωνήσεις δημόσια με κάποιον που μίλησε.

Αντί για διάλογο, έχουμε τελετουργίες πίστης: αποθέωση, hashtags, ανάθεση συμβολικού φορτίου σε πρόσωπα που μετατρέπονται σε σύγχρονους αγίους. Όταν κάποιος θίξει το είδωλο, ο όχλος-πιστοί ενεργοποιείται. Όχι για να απαντήσει με επιχειρήματα, αλλά για να λιντσάρει δηλώνοντας έτσι την πίστη του στην “σωστή πλευρά της Ιστορίας”.

Η κρίση της ελευθερίας στην έκφραση είναι ολοφάνερη και εκδηλώνεται και μέσω της αυτολογοκρισίας — ενός φαινομένου που οι σημαντικότεροι διανοούμενοι της αριστεράς και του φιλελευθερισμού έχουν επισημάνει. Ο Νόαμ Τσόμσκι έχει πει πως «η ελευθερία της έκφρασης δεν είναι μόνο το δικαίωμα να λέμε ό,τι μας αρέσει, αλλά και η υποχρέωση να ακούμε τις απόψεις που μας ενοχλούν». Η Χάνα Άρεντ συμπληρώνει ότι «η αυτολογοκρισία είναι ο πιο ύπουλος εχθρός της ελευθερίας, γιατί προέρχεται από τον φόβο της κοινωνικής απομόνωσης και όχι από εξωτερική καταπίεση». Μην μιλάς θα εξοστρακιστείς.

Η συζήτηση εδώ δεν αφορά την Γκρέτα και το διαρκές έγκλημα που συντελείται στην Παλαιστίνη. Μιλάω για Δημοκρατία, ελευθερία του λόγου, διαφορετική άποψη. Μια κοινωνία που δεν αντέχει την κριτική, που συγχέει τη διαφωνία με τη «βλασφημία», δεν είναι προοδευτική. Είναι φοβική. Που αντί να καλλιεργεί το διάλογο και την ευαισθησία επιβάλλει τη συμμόρφωση με την πιο ύπουλη μορφή της: μέσα από την εξαντλητική πίεση των «καλών».

Εκφράζομαι ως παρατηρητής που βλέπω για μια ακόμα φορά πώς η σκέψη μπορεί να ποινικοποιηθεί, όχι με νόμους, αλλά με emojis.

(Ναι όσο κι αν σε αυτή την εποχή φαίνεται σχεδόν εκκεντρικό να αφήνεις κάποιον να σε πείθει με επιχειρήματα, ναι μπορείς να με κάνεις να αλλάξω γνώμη. Πείσε με όμως. Μην με πετροβολάς).

Δεν με πειράζει καθόλου να διαφωνείς.

Με ανησυχεί όμως το πόσοι πολλοί πια φοβούνται να συμφωνήσουν.