Ο Γιώργος Καπουτζίδης

και οι «πεποιθήσεις πολυτελείας»

Ήταν αρχές του 2000, για την ακρίβεια το 2003 όταν οι Σαββατογεννημένες ξεκίνησαν στο Mega. Παρακολουθούσα τη σειρά με κέφι. Οι Σαββατογεννημένες είχαν φρεσκάδα και τόλμη: έφεραν στο prime time χιούμορ με υπαρξιακό βάθος. Οι χαρακτήρες ήταν ανθρώπινοι με αντιφάσεις, φόβους, τρυφερότητα. Επιπλέον, η σειρά είχε ρυθμό, ευφυείς ατάκες, εξαιρετικούς ηθοποιούς και ένα σενάριο που μιλούσε για φιλία, απώλεια και τη δύναμη να σηκωθείς ξανά όταν πέσεις. Κατάφερε να ενώσει το λαϊκό με το ευαίσθητο, το σατιρικό με το τρυφερό, δημιουργώντας μια σειρά που μίλησε σε ένα ευρύ κοινό χωρίς να χάνει την προσωπικότητά της.

Η μεγάλη επιτυχία και καθιέρωση ήρθε με το Πάρα Πέντε που αν και προσπάθησα να δω, με καλή διάθεση, δεν με κέρδισε- κέρδισε το κοινό όμως και αποτελεί σημείο αναφοράς για μια γενιά. Ξανάπεσα πάνω του ως παρουσιαστή της Γιουροβίζιον το 2022 μέσα από ένα σχόλιό του στη διάρκεια του διαγωνισμού: «Δεν σχολιάζω τίποτα, γιατί την Πέμπτη που το σχολίασα, ένας μού έγραψε ότι σχολιάζω σαν κακιά αδερφή», είπε. Και συνέχισε: «Αδερφή είμαι. Αλλά όχι κακιά. Είμαι καλή! Και όμορφη και έξυπνη και πετυχημένη... ξέρετε... Και μη σοκάρεστε. Αυτά πρέπει να τα συζητάμε ανοιχτά. Αν δεν τα συζητήσουμε, δεν θα τα αντιμετωπίσουμε.» Το σχόλιό του όπως ήταν αναμενόμενο έκανε θραύση στα κοινωνικά δίκτυα. https://tinyurl.com/3s6w7ur6

Και κάπως έτσι ο Καπουτζίδης ενσαρκώνει τη νέα μορφή του «ενταγμένου» καλλιτέχνη, γίνεται ο ακτιβιστής καλλιτέχνης. Όταν συζητιόταν στη Βουλή το νομοσχέδιο για το γάμο των ομοφυλόφιλων ζευγαριών ήταν στα θεωρεία, παρακολουθώντας από κοντά και ενισχύοντας την εικόνα ότι ανήκει όχι στην αντιπολίτευση, αλλά στον θεσμικό διάλογο. Μετά την ψήφιση του νομοσχεδίου βγαίνει σε wine bar στο Σύνταγμα με την Πρόεδρο της Δημοκρατίας, τον υπουργό Επικρατείας και τον οικονομικό σύμβουλος του πρωθυπουργού, τη βουλευτή της ΝΔ Ντόρα Μπακογιάνη και την υφυπουργό Παιδείας. https://tinyurl.com/mrw5nacw

Έπειτα συνομιλεί στο Ωδείο Αθηνών «σε ένα συνέδριο για την ισότητα, την περίληψη, την ποικιλομορφία και την ορατότητα στον εργασιακό χώρο» με τον Κυριάκο Μητσοτάκη που δηλώνει στην διάρκεια της συζήτησης ότι «η επιλογή της συμπερίληψης δεν είναι μόνο ηθικά σωστή αλλά και επιβεβλημένη». Ο Γιώργος Καπουτζίδης συγχαίρει τον Πρωθυπουργό για την ψήφιση του γάμου των ομοφυλοφίλων. https://tinyurl.com/ytjftmwz

Σε συνεντεύξεις έχει χαρακτηρίσει το αντίστοιχο νομοσχέδιο ως «οξυγόνο» για την κοινότητα, αποδίδοντας σε αυτό μεγαλύτερο συμβολικό ρόλο στη ζωή των ΛΟΑΤΚΙ+ ανθρώπων, αλλά ταυτόχρονα ενισχύοντας την εικόνα του ως «σωτήρα μέσω νόμου». https://tinyurl.com/2v2bf2tn

Ο Γιώργος Καπουτζίδης είναι ίσως η πιο χαρακτηριστική περίπτωση της μετάβασης από τη θαρραλέα δημόσια παρουσία ενός ομοφυλόφιλου άντρα στην πλήρη ενσωμάτωσή του στο κυρίαρχο αφήγημα. Ο Καπουτζίδης δεν ενοχλεί, δεν προκαλεί κανέναν επαναπροσδιορισμό- είναι ο ασφαλής εκπρόσωπος μιας διαφορετικότητας που δεν απειλεί. «Η αφομοίωση της γκέι ταυτότητας και σεξουαλικότητας, (ήτοι ο ευπρεπισμός τους για τις ανάγκες του κράτους και του κεφαλαίου) γίνεται κατανοητή ως σημάδι κοινωνικής προόδου» γράφει η Αλεξάνδρα Χαλκιά στην εισαγωγή του βιβλίου «Το μονοδιάστατο κουίρ». Η ισορροπία ανάμεσα στον «γκέι αξιοπρεπή άντρα που δεν φοβίζει» και στον «διαμεσολαβητή στην εξουσία» είναι αξιοπρόσεκτη. Η προβολή του από τα ΜΜΕ ως ασφαλούς φιγούρας, αποδεκτής και «χωρίς ακρότητες», ενισχύει το αφήγημα ότι η διαφορετικότητα πρέπει να «χωράει» μέσα στο κατεστημένο.

Υπερασπίζεται τη διαφορετικότητα μέσα σε απολύτως αποδεκτά πλαίσια για την εξουσία. Το γεγονός ότι επιλέγεται από μια αυταρχική, αντιλαική, διεφθαρμένη ηγεσία ως συνομιλητής και πρόσωπο-σύμβολο της «προοδευτικής» της ατζέντας δείχνει πόσο εύκολα η αντισυμβατικότητα μετατρέπεται σε βιτρίνα κανονικότητας απονευρώνοντας την όποια ριζοσπαστικότητα.

Ο Καπουτζίδης, ως προβεβλημένο πρόσωπο, εκφράζει αυτή τη μετάλλαξη: το πέρασμα από το υπαρξιακό στο επικοινωνιακό, από το προσωπικό θάρρος στην εταιρική ευθύνη. Το ίδιο ισχύει και για τη τηλεοπτική σειρά, όπου η επιφάνεια της «συμπερίληψης» καλύπτει μια βαθιά συμμόρφωση με τα κυρίαρχα σχήματα.

Οι Σέρρες δεν είναι πολιτική πράξη- είναι ένα εύπεπτο αφήγημα, όπου η διαφορετικότητα μπαίνει στην Προκρούστεια κλίνη για να χωράει παντού- από τα σχολεία ως εκπαιδευτική τηλεόραση μέχρι τις κρατικές τελετές. Η σειρά αρέσει σε πολλούς γιατί καθησυχάζει τους μικροαστούς και ενθουσιάζει τους μαχητές της «σωστής πλευράς». Μέτρια στα όρια του ηθικού κηρύγματος από πλευράς πλοκής με καλούς ηθοποιούς ωστόσο δεν προκαλεί κανέναν επαναπροσδιορισμό- εκφράζει μια «ασφαλή» διαφορετικότητας που έχει ήδη εξουδετερωθεί. Σα να μασάς χωρίς να τρως.

Η εξουσία δεν ενοχλείται από τέτοιες φωνές, τις χρειάζεται, τις υιοθετεί, τις ενσωματώνει. Για να δείχνει συμπεριληπτική χωρίς να αλλάζει τίποτα ουσιαστικά. Οι Σέρρες εισάγουν — για πρώτη φορά στην Ελλάδα — έναν intersex χαρακτήρα (τη θεία Σταματίνα), και πειραματίζεται με τον ίδιο τον ακρωνυμικό ΛΟΑΤΚΙ συμβολισμό μετατρέποντάς τον σε Ι.Κ.Τ.Ο.Λ.Α ως μια υποδόρια «παιχνιδιάρικη» παρέμβαση. https://tinyurl.com/yjhxbjkp

Βάζοντας στο στόμα της Σταματίνας, όταν μαθαίνει ότι στο ΛΟΑΤΚΙ μπαίνουν στην αρχή οι Λεσβίες, τη φράση μα γιατί «αφού δεν τις χωνεύει κανείς» δεν είναι έκπληξη να δημιουργήσεις αντιδράσεις. Το να ειπωθεί δημόσια, μέσα από έναν χαρακτήρα που παρουσιάζεται ως intersex — δηλαδή εκπρόσωπος μιας ομάδας που ζητάει κατανόηση και σεβασμό κάνει τη φράση να λειτουργεί σαν αυτοϋπονόμευση της ίδιας της έννοιας της συμπερίληψης. Δίνει την αίσθηση ότι αναπαράγει ένα στερεότυπο για τις γυναίκες και ειδικά για τις λεσβίες, αντί να το αποδομεί. Ναι ναι παρουσιάζεται ένας «ανθρώπινος» χαρακτήρας με ατέλειες, αλλά το αποτέλεσμα, σε ένα τόσο φορτισμένο πλαίσιο είναι άστοχο.

Η τσαχπινιά ωστόσο του ακρωνύμιου που αναποδογυρίζεται δεν είναι απλώς ατυχής αλλά και προβληματική. Σε μια περίοδο που τίθεται επί τάπητος και δημιουργούνται νέες ομάδες ομοφυλοφίλων και αμφιλοφύλλων αντρών και γυναικών αφαιρώντας από τα ακρωνύμια, τα τρανς άτομα και όλες τις άλλες ταξινομήσεις, το να κάνεις διασδιάκριτα τα όρια μεταξύ των διαφορετικών ανθρώπων δημιουργεί σύγχυση. Δεν είναι όλοι ίδιοι κάτω από μία κοινή ομπρέλα.

Η αρχική ενότητα του ακρωνυμίου LGBT είχε νόημα σε μια εποχή όπου η κοινή εμπειρία της περιθωριοποίησης επέβαλλε τη συστράτευση. Ωστόσο, με τον καιρό, κάτω από την ίδια ομπρέλα συγκεντρώθηκαν πολύ διαφορετικά ζητήματα. Το LGB (ΛΟΑ) αναφέρεται σε κάτι συγκεκριμένο — στον σεξουαλικό προσανατολισμό, στο ποιον αγαπάει και ποιον επιθυμεί κάποιος/α. Το TQIA+,(ΤΚΙ+) αντίθετα, αφορά την ταυτότητα ή την έκφραση φύλου, δηλαδή μια εντελώς άλλη σφαίρα της ανθρώπινης εμπειρίας.

Η σύγχυση αυτή δεν είναι απλώς γλωσσική, έχει γίνει πολιτική. Στο όνομα μιας γενικευμένης «συμπερίληψης», χάθηκε η σαφήνεια, και μαζί της η δυνατότητα να συζητά κανείς νηφάλια για τον προσανατολισμό χωρίς να εμπλέκεται σε έναν ιδεολογικό πόλεμο περί ταυτότητας. Ο διαχωρισμός του LGB από το υπόλοιπο φάσμα δεν είναι πράξη εχθρότητας· είναι μια προσπάθεια επαναφοράς της λογικής και του μέτρου. Μια υπενθύμιση ότι μπορείς να υπερασπίζεσαι τα δικαιώματα των ομοφυλόφιλων χωρίς να χρειάζεται να υπογράψεις ολόκληρη μια «ιδεολογία φύλου».

Η «ιντερσεξ» τηλεοπτική έκφραση δεν λειτουργεί στις Σέρρες του Καπουτζίδη ως πράξη ρήξης, αλλά ως luxury belief ενός ανθρώπου που ανήκει στους λίγους που μπορούν να «αγοράζουν» προοδευτικότητα χωρίς να πληρώνουν το τίμημά της.
Η συμπερίληψη υιοθετείται ως ένα είδος κοινωνικού status, μια ένδειξη ευαισθησίας που κοστίζει λίγο και αποδίδει πολύ. Δεν χρειάζεται να αλλάξεις τον κόσμο, αρκεί να δείξεις ότι «νοιάζεσαι».

Η ιντερσεξ ηρωίδα στις Σέρρες δεν ταράζει το τοπίο, το εξωραΐζει. Παρουσιάζεται μέσα σε ένα περιβάλλον αισθητικά άψογο, ηθικά καθαρό και άκρως αποπολιτικοποιημένο, το τέλειο σκηνικό για να νιώσει το κοινό προοδευτικό χωρίς να νιώσει ούτε στιγμή άβολα.

Κι εκεί βρίσκεται η ουσία της έννοιας luxury belief/πεποιθήσεις πολυτελείας https://tinyurl.com/d9vzt2w5 : πρόκειται για ιδέες που μπορούν να υιοθετούν μόνο όσοι απολαμβάνουν προνόμια- φήμη, χρήμα, εξουσία- χωρίς συνέπειες, επειδή οι ίδιοι δεν απειλούνται από τις αντιφάσεις που παράγουν.

Ο Καπουτζίδης είναι ένας λευκός γκέι άντρας, ηθοποιός και σεναριογράφος, που έχει λύσει τα οικονομικά θέματα και θέλει να είναι ένας ok μοντέρνος άνθρωπος της εποχής. Έχει σύντροφο, έχει εξοχικό, έχει πρότζεκτ, θέλει ένα παιδί, που «αν θελήσω να αποκτήσω θα το καταφέρω, θα φύγω κι από τη χώρα αν χρειαστεί» https://tinyurl.com/ye26kktw, έχει σωστές πεποιθήσεις, ή μάλλον «πεποιθήσεις πολυτελείας». Είναι δημοφιλής γιατί δεν ασχολείται με τον πόλεμο των τάξεων, τη φτώχεια, τις ανισότητες, τον πόλεμο- όπως είπε και ο ίδιος εξάλλου «είμαι όμορφη και έξυπνη και πετυχημένη».

Πόσο αξίζει άραγε μια ιδέα, άποψη, οπτική αν δεν διακινδυνεύεις κάτι; Ο Τζόρζ Όργουελ απάντησε ότι «αν η ελευθερία σημαίνει κάτι, είναι το δικαίωμα να λες στους ανθρώπους αυτά που δεν θέλουν να ακούσουν.». Σε αυτό το πλαίσιο, ο Καπουτζίδης γίνεται, ίσως άθελά του, το σύμβολο μιας νέας εποχής «ανώδυνης προόδου»: η διαφορετικότητα ως lifestyle, όχι ως ρήξη.