Ένας σκληρός κόσμος που δεν συγχωρεί

Κάθε λάθος είναι ασυγχώρητο.

Ζούμε σε ένα παράλογο κόσμο που γίνεται όλο και πιο σκληρός, όλο και πιο αδυσώπητος. Ζούμε σε ένα κόσμο στον οποίο η κριτική είναι αυτόματη, η επίκριση ακαριαία και η τιμωρία αμείλικτη. Σε ένα κόσμο που η συγγνώμη δεν μετράει. Δεν μπορούμε να συγχωρήσουμε και δεν συγχωρούμε.

Δεν αναφέρομαι σε αξιόποινες πράξεις που η δικαιοσύνη κρίνει αλλά για την καθημερινότητά μας στα κοινωνικά δίκτυα, για τις ιδέες και τις απόψεις μας, για τη συμπεριφορά και τη στάση μας στα πράγματα. Εντάξει κάνεις ένα λάθος, λες κάτι που οι σημερινές αξίες θεωρούν επιλήψιμο και ανεπίτρεπτο, είχες πει κάτι πριν από χρόνια που τώρα δεν συμφωνείς ή το έχεις αφήσει πίσω σου, διαπράττεις μια πράξη κατακριτέα, παραφέρεσαι, επιτίθεσαι, προσβάλλεις. Μετανιώνεις ειλικρινά, ζητάς συγγνώμη. Κι όμως στην αρένα των μίντια και των κοινωνικών δικτύων κανείς δεν σε πιστεύει και παραμένεις ασυγχώρητος/η. Τι γίνεται; Πού πήγε η κατανόησή μας, η εμπιστοσύνη ότι η ανθρώπινη φύση μπορεί να αλλάξει, πού πήγε η συγχώρεση που αποτελεί ένα από μεγάλα ηθικά επιτεύγματα της Δύσης;

Οι παραβάσεις κάθε είδους τιμωρούνται πλέον με μια σύγχρονη μορφή αφορισμού. Μόλις το δάκτυλο δείξει τον ένοχο δεν υπάρχει επιστροφή, δεν μπαίνουμε στον κόπο να δούμε τις πράξεις κάποιου από απόσταση. Η ενοχή είναι οριστική και ο ένοχος δεν έχει την ευκαιρία να υπερασπιστεί τον εαυτό του. 

Οι ζηλωτές της κουλτούρας ακύρωσης (cancel culture) επιτίθενται σε ανθρώπους για τις πιο μικρές ιδεολογικές παραβάσεις τους. Τιμωρούμε παραδειγματικά κάποιον για πάντα για μια στιγμή κακής συμπεριφοράς ή διαφορετικής αντίληψης και οπτικής. Τιμωρούμε τους ανθρώπους για τις στιγμές που ζητάνε συγγνώμη. Είμαστε αδιάλλακτες κοινωνίες που αντιμετωπίζουν κάθε αδίκημα-πραγματικό, φανταστικό ή πλαστογραφημένο– σαν Ιερά Εξέταση.  O σημερινός χρήστης των κοινωνικών δικτύων σκοντάφτει σε σωρούς ανθρώπων που έχει «σκοτώσει» με τα στάτους του, τα σχόλιά και τα λάικ του,  συνένοχος σε μαζικά λυντσαρίσματα που καταστρέφουν ζωές, καριέρες, φήμη και υπόληψη, οικογένεια και αξιοπρέπεια.

Το κραυγαλέο πρόβλημα στην κουλτούρα των ακυρώσεων είναι ότι δεν κρατάει μια ενιαία στάση ως προς τι είναι δίκαιο, σωστό, πρέπον ή άδικο και τιμωρητέο- όλοι αυτοί οι προσδιορισμοί βεβαίως είναι ούτως ή άλλως ασαφείς: για ποιον δίκαιο ή άδικο;  Αντίθετα, ο ξεσαλωμένος όχλος που τριγυρνάει μεταμφιεσμένος σε “Δικαιοσύνη” τιμωρεί σκληρά και εντελώς υποκειμενικά  τους άλλους για οτιδήποτε θεωρεί παράπτωμα, επιλήψιμη πράξη, σφάλμα, λάθος, ή παρανομία. Πιο απλά: αν δεν συμφωνείς μαζί μου είσαι ένοχος/η. Θα ήταν ήδη γελοίοι όλοι αυτοί που ως αδέκαστοι αποδίδουν “δικαιοσύνη” αν δεν ήταν επικίνδυνοι. Θεωρούν τους εαυτούς τους τέλειους. Ποιος όμως θέλει ή είπε ότι οι άνθρωποι είναι τέλειοι και δεν πρέπει να κάνουν λάθη; Είμαι άνθρωπος γιατί μεταξύ άλλων κάνω λάθη. Όλοι έχουμε πει ή έχουμε κάνει πράγματα για τα οποία θα μπορούσαμε να ακυρωθούμε. Αυτή την εποχή  κινδυνεύουμε όλοι επειδή κάνουμε, κάναμε ή θα κάνουμε λάθος.

Η λογοκρισία που συμβαίνει σε όλο τον κόσμο είναι τρομακτική. Κανείς δεν επιτρέπεται να πει τη γνώμη του αυτή τη στιγμή. Κάθε αντίθετη γνώμη αποτελεί προδοσία που πρέπει να τιμωρηθεί παραδειγματικά. Το αποτέλεσμα είναι ότι αρχίζουμε να υποδυόμαστε, να κρύβουμε τις απόψεις και τις ιδέες μας και να φοράμε μάσκα. Αναγκαζόμαστε να κρύψουμε ποιοι είμαστε πραγματικά από φόβο μήπως διαπομπευτούμε, χάσουμε τη δουλειά μας, εξαφανιστούμε. Αυτή είναι μια άσχημη και ενοχλητική εξέλιξη.

Κάτι τελευταίο: όποιος δεν μπορεί να δείξει καλοσύνη στον εαυτό του δεν μπορεί να τη δείξει ούτε στους άλλους κι όποιος δεν μπορεί να συμφιλιωθεί με τον εαυτό του πώς μπορεί να συν-χωρέσει τους άλλους;

(Η φωτογραφία είναι της Vivien Maier, Νέα Υόρκη, Σεπτέμβριος 1954)